Podziemny Sztokholm czyli 9 najładniejszych stacji metra plus bonus

Jeśli w trakcie pobytu w Sztokholmie trafi wam się kiepska pogoda możecie bez poczucia straty zejść pod ziemię. Metro w stolicy Szwecji to jedna z największych galerii sztuki, sukcesywnie tworzona od 1957 roku. Pierwsze stacje metra, którego budowę rozpoczęto w 1950 miały mieć przede wszystkim walor praktyczny, jednak po pewnym czasie w ramach idei przybliżania sztuki do ludzi (i odejścia od jej ekskluzywności) ogłoszono wśród artystów konkursy na projekty kolejnych powstających stacji. Na przestrzeni dziesięcioleci sztuka w metrze zmieniała się, wiele projektów odnosiło się i odnosi do ważnych problemów społecznych i politycznych. Może to również sprawiać, że część z nich się dezaktualizuje, a walor artystyczny jest dyskusyjny (mimo że całość robi ogromne wrażenie, ja kilka razy czułam się jak na pokazie sztuki socrealistycznej nie najwyższych lotów).

Zwiedzanie w praktyce

Jeśli planujecie tak jak ja zwiedzenie kilkunastu a nawet kilkudziesięciu stacji warto wyposażyć się w całodzienny bilet i zaplanować wizytę poza godzinami szczytu. Osobiście wybrałam się tam w piątek od około godziny 10:30 do 14:00 i kontynuowałam w sobotę rano. Czas był perfekcyjny – na większości stacji nie było w zasadzie ludzi, co umożliwiało swobodne, spokojne oglądanie i robienie zdjęć. Stacje są bardzo różnorodne, robią duże wrażenie, podróż z jednej na drugą przenosi nas do zupełnie nowej rzeczywistości. Żeby obejrzeć całą stację warto poczekać aż pasażerowie z naszego pociągu opuszczą stację. Najlepiej jeśli uda się to zsynchronizować z odjazdem pociągu w drugim kierunku. Ponieważ fragmenty instalacji czy obrazów mogą być ukryte warto obejść stację dookoła, wejść po schodach, a nawet zajrzeć na zewnątrz stacji.

Poniżej subiektywna lista 9 najładniejszych i najciekawszych moim zdaniem stacji metra i 2 wg mnie najdziwniejsze.

1. Thorildsplan

Stacja, która zyskała moją największą sympatię, może dlatego, że jest zabawna, beztroska, a może dlatego, że budzi wiele wspomnień z dzieciństwa. Inspiracją do jej powstania były gry komputerowe popularne w latach 80-tych takie jak Mario Bros czy Saper. Stacja została zaprojektowana w 2008 roku przez Larsa Arrheniusu. Jedynym warunkiem jaki przed nim postawiono było użycie w projekcie kafelków. Autor zainspirował się otoczeniem stacji, które przypominało mu architektonicznie kolejne poziomy, które trzeba przejść w grze. Tłem są na stacji jasnoniebieskie, można powiedzieć „basenowe” kafelki. Główną rolę grają natomiast liczne postaci i elementy gier, takie jak chmurki, duszki z Packaman, serca i wisienki, a wszystko w charakterystycznej rozdzielczości.

Jaka linia metra: Zielona

2. T-Centralen

Stacja Matka, pierwsza stacja Sztokholmsiego metra i zarazem stacja główna, na której zbiegają się wszystkie linie. Ozdabiana sukcesywnie od końca lat 50-tych przez Per Olof Ultvedt, Signe Persson-Melin and Anders Österlin. Najbardziej charakterystyczne niebieskie motywy roślinne zostały dodane pod koniec lat 70-tych. Mówi się o tym, że celem było stworzenie przestrzeni spokojnej i wyciszającej, w epicentrum przesiadkowym miasta. Na części peronów natomiast znajdują się mozaiki z kafelków przypominające znaki drogowe.

Jaka linia metra: Czerwona, niebieska, zielona

3. Mörby Centrum

Stacja, która kojarzy mi się z watą cukrową i landrynkami. Zostały tutaj użyte pastelowe kolory, a największe wrażenie robi kompozycja z kafelków tuż przy schodach prowadzących na zewnątrz. Stacja powstała w 1978 roku i jest stacją końcową czerwonej linii metra. Autorzy Karin Ek and Gösta Wessel wykorzystując specjalną metodę nakładania farby stworzyli efekt zmieniających się kolorów w zależności od kąta patrzenia.

Jaka linia metra: Czerwona

4. Solna Centrum

To połączenie dwóch bardzo intensywnych barw: czerwieni i zieleni. Stacja powstała w 1975 roku. Została zaprojektowana przez Karla-Olov Björk and Andersa Åberga i była wyrazem sprzeciwu wobec wycinki lasów i innych zmian w środowisku naturalnym Szwecji, które zachodziły w tamtych latach. Początkowo miała składać się tylko z krwiście czerwonego nieba oraz zielonego pasa lasów ciągnącego się na całej długości stacji. Autorzy w trakcie zdecydowali się spontanicznie dodać sceny z życia ilustrujące kwestie ekologiczne. Z ciekawostek jest to najniżej położona stacja metra, znajduje się 16,5 metra poniżej poziomu morza.

Jaka linia metra: Niebieska

5. Östermalmstorg

Stacja w klimacie betonowym, surowym, może dlatego, że została skonstruowana, żeby służyć jako schron atomowy na wypadek eskalacji zimnej wojny. Została wykonana przez jedną z najbardziej znanych szwedzkich artystek Siri Derkert. Artystka, która była zaangażowana w ruch emancypacji kobiet dała temu wyraz w swojej pracy. Wyrzeźbiła w betonowych ścianach stacji postaci kobiet ważnych z punktu widzenia historii świata a także fragmenty nut z Marsylianki i Międzynarodówki. Pojawia się też słowo pokój w wielu językach. Rysunki są bardzo oryginalne, kreska z jednej strony przypomina obrazy kubistyczne z drugiej strony kojarzy się trochę z prehistorycznym malarstwem naskalnym.

Jaka linia metra: Czerwona

6. Hatorget

Ta stacja serwuje nam podróż w czasie i przestrzeni. Klimat trochę retro, wrażenie grania w artystycznym filmie, skojarzenie może z …Berlinem. Harorget była jedną z pierwszych stacji metra, powstała w 1952 roku i w większości zachowała swój wygląd właśnie z lat 50-tych. Znów mamy tutaj do czynienia z „basenowymi” niebieskimi kafelkami na ścianach, zachowanymi oldschoolowymi szyldami. Nowoczesnym dodatkiem do całości jest projekt Guna Gordillo  z 1998 roku 103 neonowe światła zamontowane nieregularnie na suficie i dające oryginalny efekt wizualny (światło na peronie jest takie trochę „szpitalne”).

Jaka linia metra: Zielona

7. Tensta

Wysiadając z wagonu znów przenoszę się do jaskini z kolorowymi malowidłami naskalnymi. Stacja powstała w 1975 roku, aby obsłużyć stale rosnącą dzielnicę, składającą się w znacznej mierze z imigrantów. Do jej wielokulturowego charakteru nawiązała artystka Helga Henschen w swoim projekcie zatytułowanym „Róża dla imigrantów”. Stacja jest wypełniona cytatami w wielu językach, wizerunkami zwierząt i roślin z różnych części świata. Ma to symbolizować docenienie dziedzictwa mieszkańców dzielnicy. Ma również tworzyć przestrzeń otwartą i włączającą dla każdego pasażera bez względu na to skąd pochodzi.  

Jaka linia metra: Czerwona

8. Tekniska Högskolan

Na tej stacji miałam raczej mało uzasadnione skojarzenia z malarstwem sakralnym, barokowym, być może ze względu na niebieski obraz znajdujący się w centralnej części, a odnoszący się do pierwiastka wody. Stacja powstała w 1973 roku w bezpośrednim sąsiedztwie Królewskiego Instytutu Technicznego i jej dekoracja nawiązuje właśnie do praw natury i postępu technicznego. Znajdziemy tam nawiązania do Kopernika, Kartezjusza, Einsteina, Newtona czy Platona. Na stacji znajdują się ciekawe elementy nawiązujące do pięciu żywiołów: ognia, wody, powietrza, ziemi i eteru.

Jaka linia metra: Czerwona

9. Rinkeby

Ta stacja przeniosła mnie w czasie do jakiejś starożytnej cywilizacji, może do Egiptu, może do imperium Inków. Sprawia wrażenie tajemniczej. Ściany są intensywnie ceglano-pomarańczowe, a na ich tle pojawiają się złote mozaiki, znaki, obrazy ptaków oraz intrygująca rzeźba złotego słońca, w centralnej części peronu. Całość została wykonana przez trzech artystów Nisse Zetterberg, Sven Sahlberg i Lennart Gram.  Stacja znajduje się w centrum dzielnicy o tej samej nazwie, która nie cieszy się najlepszą sławą, ale będąc na stacji nie czułam żadnego zagrożenia.

Jaka linia metra: Niebieska

Jaką kolejność przyjąć, żeby najsprawniej zwiedzić 9 powyższych stacji?

Zaczynamy od T-Centralen i czerwonej linii. Jedziemy do samego końca do Mörby Centrum. Wracając wysiadamy na Tekniska Högskolan a następnie na Östermalmstorg. Następnie wracamy na T-Centralen i przesiadamy się w linię niebieską w kierunku Akalla i zwiedzamy Solna Centrum. Wracamy do punktu gdzie dwie północne niebieskie linie się krzyżują i przesiadamy się na linię niebieską w kierunku Hjulsta. Dojeżdżamy do stacji Tensta,a następnie w drodze powrotnej wysiadamy na Rinkeby. Znów wracamy na T-Centralen aby tym razem skorzystać z zielonej linii w kierunku Haselby Strandt. Udajemy się najpierw na stację Thorildsplan a następnie wracając na Hatorget. Kończymy tam gdzie zaczynałyśmy czyli na T-Centralen. Et Voila!

Poza przeglądem najciekawszych stacji mam dla Was mały bonus: 2 stacje moim zdaniem najdziwniejsze…

Jedna z nich jest stacją bardzo znaną i często pojawia się w zestawieniach najciekawszych i najładniejszych tak więc możecie ją odwiedzić i sprawdzić jakie wrażenie robi na Was. Mowa tutaj o stacji Kungsträdgården. Wejście na tą stację było dla mnie jak wejście do szalonego snu, gdzie zupełnie nie jestem w stanie stwierdzić „co autor chciał przez to powiedzieć”. Kompozycja kolorów: czerwony, zielony i czarny, rzeźby starożytne w połączeniu z roślinami, szachownice, dziwne przydymione światło. Wiem na pewno, że nie chciałabym z tej stacji korzystać codziennie w drodze do pracy. Oczywiście jak w większości przypadków wiemy z opisów, co było inspiracją dla autora. Stacja znajduje się w centralnej części Sztokholmu w miejscu gdzie wcześniej znajdował się Pałac Makalös z pięknym francuskim ogrodem. Do tego właśnie otoczenia nawiązuje projekt stacji.  Stacja Kungsträdgården kończy linię niebieską.

Drugą najdziwniejszą w moim rankingu jest stacja Duvbo, również znajdująca się na linii niebieskiej. Tutaj znów mówimy o przestrzeni, która zrobiła na mnie dość niepokojące wrażenie. Stacja w całości jest szaro-czarna z elementami czerwonymi, ściany są pokryte płaskorzeźbami Gösta Silléna. Płaskorzeźby przypominają budynki i miasta, ale ze względu na kolory i na rzut z lotu ptaka ma się wrażenie miast opuszczonych, wymarłych. Z pewnością nie chciałabym na tą stację wracać wieczornym pociągiem.